وَ مِنَ الْنَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ
و از مردم کسی است که برای کسب خشنودی خدا، جان خود را می فروشد و خداوند نسبت به بندگان مهربان است.
ابن ابی الحدید که از علمای قرن هفتم اهل سنّت است، در شرح نهج البلاغه خود آورده است: تمام مفسّران گفته اند این آیه درباره علی بن ابیطالب علیه السلام نازل شده است که در لیلةالمبیت در بستر رسول خدا صلی الله علیه وآله خوابید و این موضوع در حدی از تواتر است که جز کافر یا دیوانه آنرا انکار نمیکند. [595]
مشرکانِ مکّه، قرار گذاشتند از هر قبیل های یک نفر را برای کشتن پیامبر صلی الله علیه وآله انتخاب کنند و آن حضرت را دسته جمعی از بین ببرند تا بنی هاشم به خون خواهی او قیام نکنند و با این عمل از دعوت پیامبر راحت شوند. پیامبر صلی الله علیه وآله از نقشه ی آنان با خبر شد و علی علیه السلام برای اینکه پیامبر به سلامت از مکّه خارج شود، در بستر ایشان خوابید و این آیه در شأن آن حضرت نازل گردید. [596]
همین که علی علیه السلام در آن شب خطرناک به جای پیامبر خوابید، خداوند به دو فرشته ی خود، جبرئیل و میکائیل فرمود: کدامیک از شما حاضرید فدای دیگری شوید؟! هیچکدام از آنها حاضر نشدند. خداوند فرمود: اینک مشاهده کنید که چگونه علی بن ابیطالب علیه ا السلام حاضر است جان خود را فدای رسول خدا کند.
گاهی باید برای احیای یک معروف و یا محو یک منکر، جان را تسلیم کرد. حضرت علی علیه السلام فرمودند: کسی که در راه امر به معروف و نهی از منکر کشته شود، یکی از مصادیق این آیه است. [597]
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
595) شرح نهجالبلاغه، ج13، ص262.
596) بسیاری از علمای اهل سنّت، به این فضیلت علی علیه السلام اقرار کردهاند که علاّمه امینی »ره« در الغدیر )ج2، ص 48) آنان را نام برده است، از آن جمله امام احمدحنبل، در مسند خود )ج1، ص348) میباشد. صاحب تفسیر اطیبالبیان مینویسد: در کتاب غایةالمرام، بیست حدیث آمده که نُه حدیث از علمای اهل سنّت و یازده حدیث از علمای شیعه است و این آیه را دربارهی فداکاری حضرت علی علیه السلام دانستهاند. در تاریخ طبری، )ج2، ص373) نیز که از نوشتههای قرن سوم است، ماجرای خوابیدن حضرت علی علیه السلام در بستر رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل شده است. همچنان که تاریخ یعقوبی )ج2، ص39) موضوع را به صراحت بازگو مینماید. در شرح نهجالبلاغه ابنابیالحدید )ج4، ص73) آمده است: معاویه چهار هزار درهم پول داد تا بگویند این آیه در شأن ابنملجم نازل شده است!. تفسیر نمونه، ج2، ص49.
597) تفسیر صافی، ج1، ص241.
1- نااهل، حرفش زیباست وانسان را به تعجّب وا می دارد، ولی مؤمن، عملش دنیا را متعجّب میکند. «منالنّاس مَن یعجبک قوله»، «منالنّاس مَن یشری نفسه»
2- یاد ایثارگران را زنده بداریم. «من الناس من یشری»
3- پیش مرگِ اولیای خدا شدن، یک ارزش است. «من الناس من یشری»
4- بزرگترین سود آن است که انسان بهترین متاع را که جان اوست به خالق خود بفروشد، آن هم نه برای بهشت و یا نجات از دوزخ، بلکه فقط برای کسب رضای او. «ابتغاء مرضات اللّه»
5 - در راه خدا، استقبال از خطر و آمادگی برای جانفشانی همچون دریافت خطر است. با توجّه به شأن نزول آیه، ستایش از کسی است که جان خود را در معرض خطر قرار داد، هرچند حادثه ای اتفاق نیفتاد. «من یشری نفسه...»
6- رأفت خداوند، بهترین پاداش است. خداوند برای هرکاری پاداشی قرار داده است، امّا در این آیه می فرماید: خداوند رئوف است. «اللّه رئوف بالعباد»
http://qaraati.ir