پایگاه قرآنی-فرهنگی دارالقرآن

خداوند در آیه 59 سوره نساء به مؤمنان دستور می دهد که از خداوند و پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» و اولی‌الامر اطاعت کنند. واجب بودن اطاعت خدا و پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» معلوم است، امّا این‌که منظور از «اولی‌الامر» چه کسانی اند، که اطاعت آنان هم‌ردیف اطاعت خدا و پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» شمرده شده است، در میان مفسران فریقین مورد گفتگو است. در این نوشتار سعی بر این است که «اولی‌الامر» از دیدگاه مفسران شیعه و سنی مطرح و بررسی شود.

اولی‌الامر از دیدگاه شیعه

علما و مفسران شیعه همگی اتفاق نظر دارند، بر اینکه منظور از «اولی‌الامر» امامان اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می باشند، که رهبری مادی و معنوی جامعة اسلامی در تمام شئون زندگی از طرف خداوند و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به ایشان سپرده شده است، و غیر آنان را شامل نمی شود که برای اثبات این مدعا، می توان به دو دلیل تمسک نمود:

دلیل اول:‌ خداوند در این آیه، اطاعت «اولی‌الامر» را به طور مطلق و بی قید و شرط بر مؤمنان واجب کرده و اطاعت آنان را در ردیف اطاعت خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم قرار داده است و هر کسی که خداوند اطاعتش را به طور مطلق واجب کند، باید معصوم باشد؛ زیرا اگر معصوم نباشد، خطا می کند، مرتکب معصیت می شود و به کار زشت امر می نماید و خداوند برتر از آن است که مردم را به اطاعت بدون قید و شرط افراد خطاکار و گنه‌کار امر کند. بنابراین، وجوب اطاعت افراد غیر معصوم، همواره محدود به حدود و مقید به قیودی است و هرگز اطاعت مطلق در مورد آنها وجود ندارد.

همة مسلمانان بر این مسلئه اتفاق نظر دارند که بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هیچ‌کسی غیر از امامان اهل بیت علیه‌السلام معصوم نیست و به نظر شیعه تنها امامان از اهل بیت علیه‌السلام از چنین امتیازی برخوردارند. آنان کسانی اند که تمام مسلمانان بر بلندی رتبه و عدالت ایشان اتفاق دارند.

آیات و رویات زیادی وجود دارد، که بر معصوم بودن آنان دلالت دارد و از جلمه آن‌ها آیة تطهیر (احزاب / 33) و این روایت از پیامبر (ص) است که فرمود:

انا و علی و الحسن و الحسین و تسعة من ولد الحسن مطهرون معصومون؛‌ من، علی، حسن، حسن و نُه نفر از فرزندان حسین پاک و معصومیم.

بنابر این، مراد از «اولی‌الامر» که خداوند در این آیه، اطاعت آنان را به طور مطلق بر مؤمنان واجب کرده است، امامان از اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می باشند.